بیتکوین چیست؟
بشر همواره در طول تاریخ به جمع‌آوری چیزهای کمیاب مثل صدف‌های دریایی، تخته‌سنگ‌های مرمرین، نمک، و معروف‌تر از همه طلا، علاقه نشان داده و از آن‌ها برای انتقال ارزش استفاده می‌کرده است. بیتکوین هم یک نوع کمیابی است، یک کمیابی از نوع دیجیتال که توانسته است بعد از گذشت ۱۲ سال سهمی از بازار ابزارهای حفظ و ذخیره ارزش (مثل طلا و مِلک)، و ابزارهای پرداخت (مثل شبکه نقل و انتقال پول بین‌المللی) را به خود اختصاص دهد. اگر به تاریخچه پول علاقه‌مندید یا می‌خواهید از اثرات اجتماعی-سیاسی بیتکوین بیشتر بدانید، کتاب‌های زیر را مطالعه کنید:
روند صعودی بیتکوین
کتاب کوچک بیتکوین (نسخه صوتی)
پشتوانه ارزش بیتکوین چیست؟
پاسخ کوتاه به این سؤال این است: پشتوانه بیتکوین، کاربران آن هستند. سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و مردم عادی زیادی خریدارش هستند، پس با‌ارزش است. برای خرید بیتکوین تقاضای جهانی وجود دارد چون کمیاب است (فقط ۲۱ میلیون واحد از آن خلق خواهد شد) و به‌عنوان یک فن‌آوری کاربردهایی دارد که هیچ ابزار مالی دیگری قادر به انجام آن‌ها نیست (ارسال و دریافت بیتکوین نهایی است، یعنی بعد از دریافت یا ارسال آن هیچ شرکت/دولت/نهادی امکان سانسور یا برگشت زدن آن را ندارد). اگر به جنبه‌های اقتصادی بیتکوین علاقه‌مندید، مقاله زیر را مطالعه کنید:
مقدمه‌ای بر مکتب اقتصاد اتریشی؛ از منظر بیتکوین
کنترل بیتکوین دست چه فرد یا نهادی است؟
کنترل بیتکوین دست هیچ قدرت متمرکزی نیست. بیتکوین مدیرعامل یا هیئت مدیره یا شرکتی که بر آن نظارت داشته باشد ندارد. یکی از مهم‌ترین خصوصیت‌های بیتکوین این است که خالق آن هیچ فعالیت و نقشی در آن ندارد. در شبکه بیتکوین بازیگران مختلفی وجود دارند و هرکدام از آن‌ها اهداف خود را دنبال می‌کنند. کاربران بیتکوین، ماینرها، و توسعه‌دهندگان نرم‌افزار بیتکوین در چهارچوب قوانین شبکه کار می‌کنند و هرکدام به نوبه خود از آن محافظت می‌کنند. توافق همگانی در شبکه بیتکوین بر اساس دموکراسی و تعیین مسئول و رئیس برای بیتکوین حاصل نمی‌شود. در این شبکه قوانین سفت و سختی وجود دارد ولی خبری از «قانون‌گذار» و «مسئول» نیست. اگر به درک نحوه کار بیتکوین علاقه‌مندید کتاب و مقاله زیر را مطالعه کنید:
اختراع بیتکوین
مروری بر مناقشه افزایش سایز بلاک (UASF)
اگر بیتکوین پول دیجیتالی است، چرا هرکسی نمی‌تواند مثل یک فایل هرقدر بخواهد از آن تکثیر کند؟
در‌واقع نبوغ خالق بیتکوین در این مسأله خود را نشان می‌دهد که بیتکوین با وجود دیجیتال بودن کمیاب است. به زبان ساده با توجه به غیرمتمرکز بودن شبکه بیتکوین که در سؤال قبلی به آن پاسخ دادیم، تنها راه استخراج‌کنندگان بیتکوین رقابت در یک مسابقه کاملاً منصفانه و برنده شدن امتیاز خلق بیتکوین است. ماینرها برای تولید بیتکوین از دستگاه‌های گران‌قیمت استفاده می‌کنند و این دستگاه‌ها برق بسیار زیادی مصرف می‌کنند. بنابراین هزینه تقلب در انتقال بیت‌کوین‌های افراد و تولید بی‌حساب و کتاب آن برای ماینرها بسیار سنگین است. اگر به نحوه کار شبکه بیتکوین علاقه‌مندید کتاب زیر را مطالعه کنید:
چرا صنعت استخراج بیتکوین مقدار زیادی انرژی مصرف می‌کند؟
شبکه بیتکوین برای تأمین امنیت و اطمینان از درستی تاریخچه معاملات به انرژی نیاز دارد. وقتی فردی بیتکوین دریافت می‌کند می‌تواند بدون اعتماد به یک نهاد متمرکز اطمینان حاصل کند که بیت‌کوینِ دریافتی واقعاً به او تعلق دارد، چون ماینرها برای اضافه کردن تراکنش مورد نظر به دفتر حسابداری غیرمتمرکز بیتکوین، پول‌شان را صرف خرید انرژی برق کرده‌اند. این موضوع باعث می‌شود که تراکنش‌ها در شبکه بیتکوین غیرقابل بازگشت و «نهایی» باشند. پس هرچه مصرف انرژی بالاتر باشد، سابقه تراکنش‌ها امنیت بیشتری خواهد داشت. اگر هزینه انرژی را از این معادله بیرون بکشیم، تغییر دفترکل حسابداری یا همان «بلاک‌چین» بیتکوین برای هر فرد یا نهادی امکان‌پذیر خواهد بود و ویژگی نهایی شدن تراکنش‌های بیتکوین از بین خواهد رفت.
چرا قیمت بیتکوین انقدر نوسان دارد؟
با توجه به اینکه بیتکوین تحت نظارت هیچ نهاد متمرکزی نیست، نسبت به دستکاری‌های بازار آسیب‌پذیرتر است چون هیچ سازوکار نظارتی متمرکزی برایش وجود ندارد. بانک‌های مرکزی برای حفظ پایداری قیمت‌ها می‌توانند از راه‌های چاپ پول، تزریق ارز به بازار، یا کنترل جریان پول استفاده کنند ولی در بیتکوین نهاد متمرکزی برای انجام این عملیات وجود ندارد. اما با وجود همین نوسان قیمت، امروزه بیتکوین توسط مردمی که در سیستم‌های ناکارآمد اقتصادی گرفتارند به‌عنوان یک ابزار مالی مورد استفاده قرار می‌گیرد و این مسأله باعث شده است ارزش جهانی حیرت‌آوری به‌دست آورد. کاربرد بیتکوین در دور زدن تحریم، در امان ماندن از اَبَر تورم، مدیریت سرمایه و مقابله با نظارت مستمر دولت‌ها یا شرکت‌های بزرگ است.
آیا بیتکوین یک طرح هِرمی (پانزی) است؟
در یک کلام، خیر. معمولاً در طرح‌های هِرمی یا شبکه‌ای به سرمایه‌گذاران وعده سود بالا و ریسک خیلی پایین می‌دهند. در این سیستم‌ها پولی که از افراد پایین‌تر شبکه جمع می‌شود، به‌عنوان سود به سرمایه‌گذاران اولیه پرداخت می‌شود. هیچ‌گونه کار تولیدی و سودآوری انجام نمی‌شود و سرمایه‌گذاران اولیه فقط و فقط به دنبال جذب هرچه بیشتر زیرشاخه برای خود هستند که بتوانند از سرمایه‌گذاری آن‌ها سود ببرند. وقتی هیچ سرمایه‌گذار جدیدی پیدا نشود، این طرح فرو می‌ریزد. بیتکوین یک طرح هرمی نیست ولی ممکن است افرادی که ترفندهای این روش بازاریابی را طراحی می‌کنند از سرمایه‌گذاران به‌جای پول، بیتکوین دریافت کنند و این ربطی به بیتکوین ندارد. اگر به این موضوع علاقه‌مندید مقاله زیر را مطالعه کنید:
چرا بیتکوین یک طرح کلاهبرداری پانزی نیست
آیا الان وقت مناسبی برای خرید بیتکوین است؟
با توجه به نوسان قیمت بالای بیتکوین تعیین زمان مناسب برای وارد شدن به بازار آن کار بسیار دشوار یا تقریباً محالی است. اما اگر بعد از مطالعه و تحقیق به این نتیجه رسیدید که می‌خواهید مقداری بیتکوین خریداری کنید، پیشنهاد ما به شما این است که دارایی خود را یکجا به بیتکوین تبدیل نکنید. یک روش مرسوم برای خرید بیتکوین، به روش «خرید مقادیر کم، در فواصل زمانی مشخص» معروف است. برای مثال فرض کنید شما تصمیم دارید ۲۱ میلیون تومان بیتکوین بخرید. پیشنهاد می‌شود این رقم را به یکباره تبدیل به بیتکوین نکنید، بلکه با ۷ بار خرید جداگانه، مثلاً هفته‌ای ۳ میلیون تومان از پول خود را به بیتکوین تبدیل کنید.
با اولین خرید شما درگیر مقوله بیتکوین خواهید شد چون پولی را که با سختی به دست آورده‌اید در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اید و با دقت بیشتری به تحقیق درباره آن خواهید پرداخت. اصطلاحی بین بیت‌کوینرهای قدیمی رواج دارد که «اندازه رقم سرمایه‌گذاری شما باید با اندازه دانش شما از بیتکوین همخوانی داشته باشد». اگر تازه با بیتکوین آشنا شده‌اید به هیچ‌وجه با ارقام بالا روی آن سرمایه‌گذاری نکنید و این جمله کلیشه‌ای را همیشه گوشه ذهن داشته باشید که «به اندازه‌ای روی بیتکوین سرمایه‌گذاری کنید که اگر از دست رفت، زندگی شما مختل نشود». داستان‌های زیادی از افرادی که بی‌پروا روی بیتکوین سرمایه‌گذاری کرده‌اند در اینترنت موجود است.
حس می‌کنم از قافله عقب مانده‌ام. آیا برای وارد شدن به دنیای بیتکوین دیر شده است؟
افراد زیادی بوده‌اند که از همان سال‌های اول با بیتکوین آشنا، و به بازار آن وارد شده‌اند ولی لزوماً همه آن‌ها امروز افراد ثروتمندی نیستند. گروهی از آن‌ها بیشتر یا حتی همه کوین‌هایشان را در طول سیکل‌های صعودی بازار فروخته و از آن خارج شده‌اند، گروه دیگری به بازارهای معامله‌گری وارد شده، یا با سرمایه‌گذاری اولیه در پروژه‌های آلت‌کوین یا ICOها بخشی یا تمامی کوین‌های خود را از دست داده‌اند. افراد دیگری هستند که در طول سیکل صعودی بازار تحت تأثیر اخبار و جو حاکم بر بازار قرار می‌گیرند و پایشان را بیشتر از گلیم‌شان دراز می‌کنند و بدون اطلاع از طرز کار بیتکوین رقم بالایی از سرمایه خود را وارد بازار می‌کنند و بعد از وارد شدن بازار به سیکل نزولی، کوین‌ها و از همه مهمتر سرمایه‌ای که برایش زحمت کشیده بوده‌اند را بخاطر عجله و نادانی خود از دست می‌دهند.
هیچ‌وقت برای وارد شدن به دنیای بیتکوین دیر نیست و این پدیده همچنان در اول راه خود است. قبل از وارد شدن و سرمایه‌گذاری مالی روی بیتکوین، وقت صرف کنید و درباره آن دانش کسب کنید. بیتکوین همیشه و با آغوش باز از سرمایه‌گذاران دانا و صبور استقبال می‌کند.
بیتکوین خیلی گران است؛ آیا بهتر نیست بر روی پروژه‌های دیگری سرمایه‌گذاری کنم؟
در یک کلام خیر. یک بیتکوین کامل خیلی گران است اما هر یک کوین به ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ واحد کوچکتر تقسیم می‌شود. شما به هر مقداری که لازم داشته باشید می‌توانید بیتکوین بخرید و لزوماً نباید یک کوین کامل را خریداری کنید. کوچکترین واحد بیتکوین ساتوشی نام دارد که در‌واقع ۰/۰۰۰۰۰۰۰۱ از یک کوین کامل است. در زمان نوشته شدن این مطلب هر یک ساتوشی حدوداً ۱۰۰ ریال قیمت دارد. بنابراین اگر موجودی بیتکوین شما در اپلیکیشن موبایل یا وب‌سایت صرافی رقم ۰/۰۰۰۶ نمایش داده می‌شود، این یعنی شما ۶۰,۰۰۰ ساتوشی بیتکوین دارید.
پروژه‌ها و کوین‌های دیگر بدون درنظر گرفتن محدودیت عرضه یا با تعیین یک رقم بسیار بزرگ به‌عنوان سقف عرضه، کاربران را به اشتباه می‌اندازند و این ایده را القاء می‌کنند که قرار است هر واحد از پروژه آن‌ها به اندازه هرواحد از بیتکوین رشد کند و این خلاف واقع است. گذشته از این موضوع، دیگر پروژه‌های ارز دیجیتال در‌واقع کپی‌هایی از بیتکوین هستند و به آلت‌کوین یا توکِن معروف‌اند. این پروژه‌ها اغلب تحت کنترل یک فرد یا نهاد متمرکز، و بیشترشان علناً مصداق کلاهبرداری هستند. پیش از سرمایه‌گذاری روی یک پروژه حتماً درباره آن تحقیق کنید و دارایی خود را به خطر نیندازید. اگر به مقایسه بیتکوین و آلت‌کوین‌ها علاقه‌مندید پیشنهاد می‌کنیم مطلب زیر را بخوانید:
۴ مقاله در باب بررسی تفاوت‌های بیتکوین و آلت‌کوین‌ها
آیا واحد ساتوشی برای انجام محاسبات مالی دنیا به اندازه کافی بخش‌پذیر است؟
اجازه دهید این بخش را با ذکر یک مثال توضیح دهیم. واحد اسکناس‌های رایج دنیا معمولاً به ۱۰۰ زیر واحد شکسته می‌شود و اسم آن‌ها عموما «پنی» یا «سِنت» است. دلار آمریکا و یورو هرکدام می‌توانند به ۱۰۰ سنت شکسته شوند. از سوی دیگر همانطور که پیشتر توضیح دادیم بیتکوین را می‌توان به ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ واحد کوچکتر تقسیم کرد. کوچکترین واحد بیتکوین هم ساتوشی نام دارد که از اسم خالق ناشناس آن گرفته شده است.
بنابراین عرضه کل بیتکوین ۲,۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ساتوشی خواهد بود. این رقم تقسیم‌پذیرتر از دلار آمریکا با جمع نقدینگی ۱,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ سنت است (بر اساس آمار سال ۲۰۱۹). بخش‌پذیری بیتکوین برابر یا حتی بیشتر از دلار آمریکا است. گذشته از این مسأله در حال حاضر پروژه‌هایی برای افزایش ظرفیت شبکه بیتکوین در حال اجرا هستند که این بخش پذیری را ۱,۰۰۰ برابر بیشتر می‌کنند.
فرض کنید بخواهیم همه ساتوشی‌های موجود را به تساوی بین ۷ میلیارد جمعیت دنیا تقسیم کنیم، در نتیجه ۳۰۰,۰۰۰ ساتوشی معادل ۰/۰۰۳ بیتکوین به هر نفر خواهد رسید. بنابراین اگر روزی بیتکوین تبدیل به پول رایج جهان شود به نظر می‌رسد برای انجام فعالیت‌های مالی مردم دنیا به اندازه کافی بخش‌پذیر باشد.
چگونه می‌توانم ماینر بیتکوین شوم؟
استخراج بیتکوین و به‌دست آوردن آن بدون نیاز به ثبت‌نام و احراز هویت در صرافی‌های آنلاین هدف غایی و آرزوی هر بیت‌کوینر با تجربه‌ای است. ولی این امر پیش شرط‌های بسیار حساس و مهمی دارد و باید قبل از وارد شدن به آن همه جوانب کار را بسنجید. برای نمونه در کشور ایران با توجه به خشکسالی مزمن و پایین بودن ظرفیت تولید برق، مخصوصاً در دوسال گذشته حساسیت بر روی استخراج صنعتی و خانگی بسیار بسیار بالا رفته تا جایی که در مقاطعی از فصول تابستان و زمستان و به دلیل افزایش مصرف، حتی برق مزارع استخراج قانونی بیتکوین قطع می‌شود و مأموران شرکت‌های توزیع برق موظف به گزارش و درنهایت مصادره دستگاه‌های استخراج خصوصی هستند. حال توضیح اینکه چرا همین دستگاه‌ها در جای دیگری دوباره مشغول به کار می‌شوند از حوصله اینجا خارج است!
دستگاه‌های استخراج بیتکوین برق زیادی مصرف می‌کنند و در هنگام کار صدای زیادی تولید می‌کنند. پیشنهاد می‌کنیم قبل از هر اقدامی از قوانین استخراج بیتکوین در منطقه خود اطلاعات کافی پیدا کنید. همچنین مراقب سایت‌های کلاهبرداری که به شما وعده استخراج بیتکوین با استفاده از مرورگر کامپیوتر می‌دهند، یا از شما پولی دریافت می‌کنند تا بر روی زیرساخت‌های ابری و به حساب شما بیتکوین استخراج کنند باشید. ۹۹/۹۹ درصد این کسب و کارها در بهترین حالت اصطحلاک پردازنده کامپیوتر و مصرف برق شما را بالا می‌برند و در بدترین حالت هم جیب شما را با وعده‌های پوشالی می‌زنند.
از کجا می‌توانم بیتکوین به‌دست بیاورم؟
از دو راه می‌توان بیتکوین به‌دست آورد. «خرید مستقیم» یا «دریافت در ازای دستمزد». راه‌های زیادی برای خرید بیتکوین وجود دارد، ولی بعضی از آن‌ها از بقیه خصوصی‌تر هستند. موضوع حریم خصوصی در بیتکوین بسیار مفصل است و در ادامه مسیر بیشتر درگیر آن خواهید شد. برای شروع بهترین راه خرید بیتکوین از یک صرافی آنلاین معتبر است. مشتریان باید در این سایت‌ها ثبت‌نام کنند و مدارک هویتی‌شان را برای آن‌ها ارسال کنند و فرآیند احراز هویت را پشت سر بگذارند تا بتوانند بیتکوین خریداری کنند. این صرافی‌ها برای رعایت قوانین ضدپول‌شویی مجبور به احراز هویت مشتریان هستند و این روش خرید بیتکوین از نظر حریم خصوصی کاربران از بدترین روش‌ها است چون اطلاعات هویتی کاربران در یک وب‌سایت متمرکز نگهداری می‌شود. اما در این مرحله راه بهتری برای به‌دست آوردن بیتکوین با حفظ حریم خصوصی ندارید. بعد از خرید بیتکوین از این وب‌سایت‌ها می‌توانید آن‌ها را به کیف پول شخصی خود منتقل کنید و کنترل کلیدها را شخصاً برعهده بگیرید.
روش دوم همانطور که پیشتر اشاره کردیم، دریافت آن در ازای دستمزد است. اگر شما مهارتی دارید و بطور مثال بصورت فریلنسر پروژه‌هایی را در بستر اینترنت برای کارفرمای خود تهیه می‌کنید، می‌توانید از آن‌ها درخواست کنید دستمزد شما را با بیتکوین پرداخت کنند. این روش خصوصاً در شرایطی که شما و کارفرمای پروژه به‌صورت ریموت با هم کار می‌کنید بسیار مؤثر و کاربردی خواهد بود، چون مشکلات انتقال پول به دلیل بدون واسطه بودن بیتکوین از بین خواهد رفت.
کارمزد انتقال بیتکوین از صرافی مبلغ قابل توجهی از دارایی من است. آیا باید حتماً بیت‌کوین‌هایم را به کیف پول شخصی منتقل کنم؟
کارمزد تراکنش در شبکه بیتکوین یک موضوع بسیار مهم و چند وجهی است. مقدار این کارمزد توسط یک مکانیزم بازار آزاد و بر پایه شلوغی یا خلوتی شبکه تعیین می‌شود که توضیح آن از حوصله اینجا خارج است. علاوه بر این بعضی از صرافی‌های آنلاین ممکن است به‌دلیل استفاده از سیستم‌هایی که به‌روز نیستند باعث افزایش رقم کارمزد و تحمیل آن به مشتریان خود شوند. اگر می‌خواهید از بیتکوین برای سرمایه‌گذاری طولانی مدت استفاده کنید و موجودی بیتکوین شما در صرافی به درصد قابل‌توجهی از دارایی شما تبدیل شده است، کارمزد تراکنش شبکه را بررسی، و بیت‌کوین‌هایتان را در مواقعی که شبکه خلوت‌تر است از صرافی به کیف پول شخصی منتقل کنید.
روش امن نگهداری از بیتکوین به چه صورت انجام می‌گیرد؟
غیرمتمرکز بودن بیتکوین برای دارندگان آن مسئولیت‌های مختلفی به‌وجود می‌آورد. شاید شعار بیتکوین را شنیده باشید که می‌گوید «بانک خود باشید». این یعنی هرکس باید کنترل کلیدهای بیتکوین خود را شخصاً برعهده بگیرد. در اوایل راه می‌توانید موقتاً اختیار بیت‌کوین‌تان را به صرافی خود بسپارید و آن‌ها را همانجا نگهداری کنید ولی به این موضوع توجه کنید که حساب صرافی شما کیف پول شما نیست. شما باید زمان بگذارید و یاد بگیرید که چگونه باید از بیت‌کوین‌هایتان در یک کیف پول شخصی نگهداری کنید. برای این کار عجله نکنید و حتماً به دفعات بسیار تمرین کنید و بعد اقدام به جابجا کردن بیت‌کوین‌ها به کیف پول شخصی کنید. برای اطلاع از روش‌های مختلف نگهداری امن از بیتکوین راهنمای زیر را بخوانید:
مروری بر روش‌های امن نگهداری از بیتکوین؛ از مبتدی تا پیشرفته
